MƏTBUATDA Türk-İSLAM BİRLİYİ

Türk-İslam Dünyasını Qucaqlamaq

Türk-İslam Birliyinə qabaqcıl olmaq, əslində Türkiyənin boynuna götürməli bir vəzifə idi. Vəzifədən kənar, ölkəmizin həyati gələcəyi, köhnə Osmanlı coğrafiyasında günün şərtlərinə uyğun birlikdəlik meydana gətirə bilməsi idi.

Amma Türkiyənin içinə salındığı şərtlər, bu addımları atmamızı maneə törətmişdir.

İnisyatifi ələ ala bilməyən Türkiyə yerinə bunu ABŞ istəyir.

Türkiyə, Orta şərqdə barış və rifahın hakim qılınması, bu məqsədlə demokratiya, insan haqqları, hüququn üstünlüyü və yaxşı idarənin qanunlarının gücləndirilməsi və sərbəst bazar iqtisadiyyatının işlədilməsi ünsürlərini ehtiva edən bir çevrilmənin bölgə üçün bir ehtiyac meydana gətirdiyini müxtəlif kanallardan hər dövr dilə gətirir. Orta şərq ölkələrində əsasən başladılmış olan islahat cəhdlərinin müsbət nəticələr verərək, daha demokratik, azad, açıq, sülhsevər, yaxşı idarə olunan və iqtisadi baxımdan daha güclü Orta şərqə doğru yol alınması Türkiyənin yalnız xahişi deyil, bölgəyə istiqamətli xarici siyasət yanaşmalarının da təməl hədəfi olaraq dilə gətirilir. Diplomatik qaynaqlara görə, bu mövzuda Türkiyənin Orta şərqə bağlı vizionu, BYL (Böyük Yaxın Şərq Layihəsi) cəhdi beynəlxalq gündəmi məşğul etmədən də əvvəl bölgə ölkələrindəki həmsöhbətlər və İslam Konfransı Təşkilatı (İKT) yığıncaqlarda da dilə gətirilirdi. Bölgəni yaxşı tanıyan Türkiyə, səhvli başlanğıc nöqtələrindən hərəkət edildiyi təqdirdə dəyişmə səylərinin arzu edilən nəticələri verməyə biləcəyindən, yeni problemlərə yol aça biləcəyindən də duyduğu narahatlığı səbəbiylə bölgədə dəyişməyi məqsəd qoyan cəhdlərə quruluşçu ancaq eyni zamanda həqiqi və həssas bir şəkildə yaxınlaşma tərəfdarı bir rəftar geyinir.

G-8 meydana gəlməsi, BYL cəhdi məzmununda ön plana çıxan beynəlxalq meydana gəlmələrin başında gəlir. İyun ayında ABŞda olan G-8 Zirvəsində 'İrəliləmə və Ortaq Bir Gələcək Üçün Geniş Yaxın şərq və Şimal Afrika Bölgəsiylə Ortaqlıq' başlıqlı siyasi məlumat və bununla əlaqəli bir 'G-8 İslahatları Dəstəkləmə Planı' açıqlanmışdı. Siyasi məlumatda, G-8-in BYL-ə istiqamətli başlatdığı cəhdin təməl ünsürləri və qanunları ortaya qoyuldu. Başda ərəb-İsrail ixtilafının həll yoluna soxulması gərəyi olması başda olmaq üzrə, gərək AB və bölgə ölkələri gərəksə Türkiyə tərəfindən əhəmiyyətlə üzərində durulan qanunlar da sıralandı. 'İslahatları Dəstəkləmə Planında isə, siyasi, iqtisadi və sosya-mədəni islahatları dəstəkləmək məqsədiylə bölgə ölkələriylə ortaqlıq təməlində qurulması nəzərdə tutulan mexanizmlər və həyata keçirilməsi planlanan proyektlər sıralandı. Bunların başında G-8 və bölgə ölkə hökumətlərinin əlaqədar nazirlərinin bir yerə gələcəyi 'Gələcək Üçün Forum' platformasının yaradılması gəlir. G-8 çərçivəsindəki işlərə Türkiyə, 'demokratik ortaq' dövlət adı altında dəvət edilmişdi.

Türkiyə harada dayanacağına yaxşı qərar verməlidir. ABŞın Genişlədilmiş BYL-in fiquru mu olacaq, yoxsa baş aktyor olma yolunda riskləri gözə ala biləcəkmi?

IMF və Dünya Bankı məngənəsindəki Türkiyəyə yeni bir meydana gəlmənin liderliyini buraxmazlar.

Bu birlikdəlik nə irq, nə də din birliyi ilə təmin edilə bilməz.

Bu birlikdəlik ancaq iqtisadi güclərin birləşdirilməsiylə mümkün ola bilər.

Türk-İslam Birliyinin qurula bilməsi köhnə Osmanlı coğrafiyasının yenidən hüzur tapa bilməsi üçün lazımlı bir fikir gimnastikasıdır. Proyektlərin həyat tapa bilməsi üçün, əvvəl xəyal edilməsi lazımdır.