BASINDA TÜRK-İSLAM BİRLİYİ

Müslümanlar artıq oyansın

İslam dünyası mədəni, iqtisadi və siyasi açmazlarından xilas ola bilmək üçün güvən, hörmət və əməkdaşlıq təməlində əhatəli bir oyanışa ehtiyac duy/eşidir

Ərdoğanın qabaqda gələn məsləhətçilərindən Əhməd Davutoğlu, Əl Ehram Weekly qəzetindəki danışığında, AKP təcrübəsinə bağlı olaraq yeni İslami ifadənin inkişafına iştirak edən düşüncələr təqdim etdi. Davutoğlu, İslami oyanış faktını beynəlxalq məzmun içinə qoyur. Din, ideologiya və tarixdən ibarət olan/yaranan üçlünün sona çatmadığını, çatmayacağını söyləyir.

80li və 90lı illərdə dünyanın bir çox ölkəsində Xristianlığın canlandırıldığını müşahidə etmək mümkün. Eyni şey Hindistanda Budizm üçün etibarlı. Həmçinin Çində Konfüçyusçuluk da elə. Təbii İslam da bu qlobal inkişafdan payını aldı. Buna görə liberal və radikal kimi anlayışların yalınzca İslam dünyası üçün istifadə edilməsi qəribə. Mövzu başqa dinlər olunca bu cür anlayışlarla danışılmır.

Davutoğlu hal-hazırdakı siyasətlərin sürməsi vəziyyətində Müsəlman bölgələrdə gərginliyin artacağı fikirində. Çünki Soyuq Döyüşün ardından İslam dünyası beynəlxalq sistemin vasitələrinin obyektiv istifadəsindən ümidini kəsdi. Bosniya, Fələstin, Qarabağ və digər bölgələrdə yaşananları Müsəlman xalqlar gördü. Tam üç il boyunca beynəlxalq cəmiyyət, Bosniyada 250 min Müsəlmanın boğazlanılmasına tamaşaçı qaldı. Fələstini hələ seyr edirlər. Kiprli Türklərin BM planını qəbul etməsinə qarşı Rumlar AB üzvü oldu və Kiprli Türklər hələ təcridlə qarşı-qarşıya. Bu gün Müsəlman xalqların bütünü özlərini təcrid edilmiş kimi görür.

Davutoğlu İslam-demokratiya əlaqəsində bir problem/sualın ol/tapılmadığını, İslamın demokratik vasitələri onsuz da/zatən insanların xidmətinə təqdim etdiyini söyləyir. Təbii söz mövzusu vasitələrin İslami dəyərləri sağlamlaştırması şərtiylə. Bu dəyərlər, məqsədlərin, həyatın, düşüncənin, dinin, malın və ədalətin qorunmasını nəzərdə tutar. Buna görə hər hansı bir vasitənin hökuməti, bu dəyərləri güddüyü müddətcə mümkün.

Davutoğlu bu nöqtədən hərəkətlə İslamçı ziyalıların məsuliyyətini, 'bu anın vasitələrinin və siyasi sisteminin şərh olunması, tərcüməsi və cəmiyyətin dəyərləriylə uyğun hala gətirilməsi' olaraq görür.

Vasitə olaraq baxdığımızda demokratiyanın əsaslı dörd qanunu var: Siyasi nüfuzun şüurlu qanuniliyi; siyasi nüfuzunun meydana gəlməsinin yollarından biri olaraq siyasi iştirak; siyasi nüfuzun siyasi və hüquqi məsuliyyəti; siyasi nüfuzun seçkilər yoluyla dəyişməsi.

Bu qanunlar əsas etibarıyla İslami dəyərlərlə ziddiyyət təşkil etməz. Çünki İslamda da siyasət şüurlu qanuniliyə söykən/dözər. Müsəlmanların tarixi praktikas(n)ı bizlərə, peyğəmbərin dini nüfuzunun, xəlifələrinin rasyonalist nüfuzuna daşındığı bənzərsiz bir model təqdim edər. Peyğəmbərin xələfi, nüfuzun səmavi nəqliylə deyil cəmiyyətin qərarıyla seçilər. Başqa dini ənənələrdə bu növdən bir nümunə yoxdur. İslam ilə Xristianlıq arasındakı fərq budur işdə.

Əziz Paul ilə Hz. Əbu Bəkirin tarixi təcrübəs(n)i arasındakı fərq bu başqalığı açıqca ortaya qoyar. Çünki Əziz Paulun Hz. İsa ilə heç bir tarixi və ya şüurlu əlaqəsi olmadı. Ancaq Əziz Paul Xristianlıq dininin qurucularının ikincisi olaraq görüldü və müqəddəs bir meydana gəlmə olaraq Hz. İsanın mövqesini təmsil etdiyinə inanıldı. Dini nüfuzun və ictimai siyasətin hökuməti isə kilsənin metafizik şəxsiyyətinə və Papanın fövqəltəbii şəxsiyyətinə daşındı.

Bu ənənələr içində hər hansı şüurlu modelin inkişafı qeyri-mümkün idi.

Halbuki Əbu Bəkirin Məhəmmədlə birbaşa və möhkəm bir tarixi əlaqəsi vardı. Məhəmmədin vəhydə təmsil edilən bənzərsiz nüfuzunun sonu

Əbu Bəkirin bəşəri nüfuzunun başlanğıcını təmsil etdi. Əbu Bəkirin nüfuzu qanuniliyini metafizik təcrübələrdən deyil rasyonalist mübahisə/müzakirə və müzakirələrdən al/götürdü. Siyasi iştirak, siyasi və hüquqi məsuliyyət erkən vaxtlardan etibarən Müsəlmanların tarixinin bir parçası idi.

Quran Müsəlmanların uyğun gəlməsi lazımlı detallı və ya söykədilmiş siyasi vasitələr ehtiva etməz. Quran bizlərə siyasi sistemin dəyərlərini (ədalət, hörmət, bərabərlik və azadlıq) verər; siyasi sistemlər zamanla dəyişməyə təbii/tabe olduğu üçün insanlara heç bir siyasi vasitə söykəməz.

11. əsrdə Maverdi 'Əl Ehkam Əl Sultanıya' adlı kitabı yazdığı vaxt işarə etdiyi sistemin siyasi vasitələrini Roma, Bizans və Fars ənənələrindən al/götürdü. İdarəçinin hüquqi və siyasi məsuliyyəti mövzusu, daimi olaraq İslam ənənələrinin bir parçası idi. Müsəlman idarəçilərin uyğun gəlib uyğun gəlməməsi ayrı bir mövzu ancaq bu məsuliyyət qanunu, xəlifələrin rəhbərlik anlayışının bir parçası idi.

Bu səbəbdən bu gün Müsəlman aydın və elm adamlarının etməsi lazım olan, İslamın universal dəyərlərini reallaşdırmaq üçün ən yaxşı siyasi vasitələri axtarıb ortaya çıxarmaq.

Davutoğlu İslami partiya anlayışına qarşı çıxır. Çünki Davotoğluna görə hər partiya təbiəti gərəyi birləşdirici deyil ayırıcı bir gücdür, halbuki İslam birləşdirici bir ünsür, ortaq məxrəcdir. Ona görə İslami partiya anlayışının diqqətli istifadə edilməsi lazımdır. Eynilə İslamı siyasi bir qrupa və ya siyasi bir partiyaya sadələşdirməmiz lazım olduğu kimi. Çünki bu vəziyyət müəyyən partiyaların İslamı təmsil etməyi təkəllərinə al/götürmələrinə gətirib çıxarar.

Təbii olaraq Davutoğlu islahat və İslam dünyasının dirildilməsi mövzusunda da fikirlərini açıqlayır. Mövzuya beynəlxalq hesabların çərçivəsi xaricindən baxmamız lazım olduğunu və Müsəlman ziyalılara düşənin qarşılaşdığımız problemləri anlama məqsədli ciddi bəzi suallar idarə etmək olduğunu ifadə edir. Çünki İslam dünyası bu gün üç təməl problemlə qarşı-qarşıya:

1) İslam dünyası tarix boyunca ortaya çıxan bütün sivilizasiya mərkəzlərinin beşiği olmuş coğrafi bir bölgədə var. Lakin Müsəlman ziyalılara düşən özlərinə bu sualı soruşmaları: Müsəlmanların bu günki dünya mədəniyyətinə qatqısı nə? Davutoğlu bu iştirakın təsirli, fəal və göz oxşayan olmadığı fikirində. Lakin Müsəlmanların universal bir mədəniyyətin meydana gəlməsinə qatılmalarının mümkün olduğunu və Müsəlmanların ən zəngin mədəni ənənələrə sahib olduqlarını düşünür.
2) İslam dünyası iqtisadi və coğrafi olaraq xeyli zəngin və imtiyazlı bir bölgədə. Dünya iqtisadiyyatı, İslam dünyasının təbii qaynaqlarına söykən/dözür. Ayrıca nəhəng ticari əlaqələrin əksəriyyəti bu bölgədən keçir. Bütün bunlara baxmayaraq dünyadakı ən böyük 15 iqtisadiyyat içində tək bir Müsəlman ölkə yox. Buna görə Müsəlmanların özlərinə nə üçün 1,5 milyard Müsəlmanın ortalama bir Avropa iqtisadiyyatından daha çox istehsal edə bilmədiyini soruşması lazım.

3) İslam dünyası Misir, Anadolu, İran və İraq kimi dünyanın ən dərin və ən zəngin siyasi ənənələrinə sahib. Buna baxmayaraq Müsəlmanlar siyasi sistemin vasitələrinin təsisində çətinliklər yaşayır. Nə üçün?

Müsəlmanların İslam dünyasında dəyişmə və islahat mövzusunu mübahisə et/müzakirə etdikləri bu dövrdə özlərinə yönəltmələri lazım olan problemlər bunlar. Cavabları da ancaq özləri tapa bilər.

Bu problemləri alt edə bilmək üçün Müsəlmanların güvən, hörmət və əməkdaşlıq təməlində əhatəli bir oyanışa ehtiyaca var.

(İnternet saytından alınmışdır)