BASINDA TÜRK-İSLAM BİRLİYİ

Osmanlı missiyas(n)ımı, Qərb orbitimi?

Bu an dünyada, Osmanlının həm bizim, həm bölgəmiz, həm də dünya (tarixi) üçün nə məna ifadə etdiyini bilməyən tək ölkə və cəmiyyətik. Osmanlı, tarixə qarış idi və bölgəmizdə ibarət olan/yaranan vakuum (boşluq) bölgə-xarici güclər tərəfindən doldurulur.

Türkiyedə güclü bir tarix və mədəniyyət şüuru olmadığı və Türkiyə, kəsilməz Qərb orbitinə girdiyi üçün biz olan bitənləri anlamaqda çətinlik çək/məcbur edilirik.

"dırkıya, Qərb orbitindən çıxa bilməz" deyilmir; "Türkiyə dünyəvidir, dünyəvi qalacaq" deyilir. Türkiyənin ən fundamental varlıq səbəbinin dünyəvilik olduğu, dünyəvilikdən əsla güzəşt verilə bilməyəcəyi deyilir. Yəni dünyəvilik, Türkiyənin Qərb orbitində qalmasının zəmanət altına alınması kimi bir funksiya görür.

Dünyəviliyin, bu cəmiyyəti öz əllərimizlə (məsələn missionerlik fəaliyyətləri kimi) Qərblilərin hər növ müdaxiləsinə açıq və uyğun hala gətirməmizdən başqa bir işə yaramadığını fərq edə bilmirik belə.

O yüzdən Türkiyədə imam-Natiqlərin, İslam mədəniyyətinin önünü tıxayan dünyəvi bir partiyanın ikinci təsirli adamı olan Rahşan Ecevidin "din əldən gedir!" deyə qışqırması olduqca traji-komik amma bir o qədər də düşündürücüdür.

Dünyada bənzəri olmayan Türkiyədəki dünyəvilik tətbiqi səbəbiylə, Türk cəmiyyətinin, xüsusilə də gənc qurşağın İslamla əlaqəsi qopmanın eşiyinə gəlmişdir. İslamın verdiyi ruh, ədalət, hakkaniyet, qardaşlıq, köməkləşmə, həmrəylik və özünə inam duyğusundan məhrum bir Türk cəmiyyətinin önümüzdəki müddətdə millət olma xüsusiyyətlərini, bu səbəbdən idealizm, yaradıcılıq, dinamizm kimi xüsusiyyətlərini yavaş yavaş itirəcəyini; Türkiyədə Qərb cəmiyyətlərinin karikaturas(n)ı, şəxsiyyətsiz, şəxsiyyətsiz, məqsədsiz, nihilist bir qurşaq çat/yetişəcəyini; hətta belə bir qurşağın ilk nümunəsinin görülməyə başlandığını görmək və tarix, mədəniyyət və mədəniyyət şüurundan məhrum bir cəmiyyətin buraxın tarixi rollar boynuna götürə bilməsini, bu halıyla belə varlığını davam etdirə bilməyəcəyini artıq görmək lazımdır!

Halbuki Qərbdə dünyəvilik, fərqli dinlərə və məzhəblərə mənsub kütlələrin bir yerdə yaşaya bilməyəcək qədər bir-birləriylə davalı və problemli olduqları bir mühitdə, sülh və sükunət içində (bir yerdə) yaşamalarını zəmanət altına almağı məqsəd qoymaq üçün icad edilmişdir.

Bu gün dünyəviliyin ən aşkar şəkillərdə tətbiq olunduğu ölkələrdə belə dövlətin, ölkəni idarə edənlərin dinə qarşı mənfi/layıcı bir rəftar geyindiyini, dini simvolların, məna xəritələrinin, dəyərlərin ictimai həyatdan uzaqlaşdırılmağa işlə/çalışıldığını düşünmək belə qeyri-mümkündür.

Qərbdə dünyəviliyin inkişaf etdirilməsinə ehtiyac duyulmasının ən əhəmiyyətli səbəbi, bir ölkədə, bir-birləriylə davalı, qanlı-bıçaqlı və düşməncə əlaqələr içində olan birdən çox dinin və məzhəbin mövcudluğudur. Beləsi bir vəziyyət, bu ölkələrdə və cəmiyyətlərdə hüzur/dinclik və sükunətin, ictimai barışın təmin edilməsini qeyri-mümkünləşdirdiyi üçün dövlət, dinlərə və məzhəblərə qarşı "tərəfsiz" olmaq məcburiyyətində qalmışdır. Qaldı ki, Qərb ölkələrində bir-birləriylə davalı olan məzhəblərin dərhal bütünü təməldə eyni dini ənənədən gəlməkdədir. Bu səbəbdən din, Qərbdə siyasi, iqtisadi, mədəni iqtidar cihazlarını təyin edən tək aktyor olmasa belə, iqtidar cihazlarına mənasını verən, nüfuz edən, elitaların da, cəmiyyətin də şəxsiyyətlərinin təyin edicisi olan ən əhəmiyyətli ortaq məxrəclərdən biridir.

Qərb ölkələrinin dərhal hər birində əsrlərdir bir-biriylə davalı bir neçə məzhəb var. Halbuki Türkiyədə bir-biriylə davalı məzhəblər və dinlər yox. Bu səbəbdən dövlətin dinlə əlaqəsini mənfi bir şəkildə qurmasının və hazırlamasının; müsəlmanlığın məna və simvol xəritələrini ictimai sahədən uzaqlaşdırma səyi içində olmasının heç bir qanuni və məqbul mənas(n)ı və səbəbi qalmır.

Geriyə tək səbəb qalır: Türkiyədəki siyasi, iqtisadi və mədəni iqtidar cihazlarının müsəlmanlığa görə deyil də, dünyəviliyə görə təyin olunması, Türkiyənin müstəqilliyini qorumasının zəmanəti olaraq görülür. Bizim elitalarımız, dünyəvilik təyin etməsinin xaricində qalan ifadələri, Türkiyənin müstəqilliyinə, milli təhlükəsizliyinə yönəlmiş ən böyük təhlükə hesab edirlər. Halbuki dünyəviliyin, Türk cəmiyyətini həm zehnən, həm siyaseten, həm də mədəni və ictimai olaraq Qərbə asılı edən, bu səbəbdən müstəqilliyimizi problemli hala gətirən ən əhəmiyyətli aktyorlardan biri olaraq funksiya gördüyünü nə vaxt qavraya biləcəyik bilmirəm doğrusu.

Məsələ bir də Qərblilər baxımından baxdığımız zaman problemin daha yaxşı aydın ola biləcəyini sanıram: Qərblilər elitalarımızın dünyəvilik üzərində göstərdikləri bu həssaslığı bizim elitalarımızın qəbul etdikləri kimimi qəbul edirlər; yoxsa Türkiyənin Qərb orbitindən çıxmamasının; hər şeydən əvvəl Qərblilərin mənfəətlərini güdən proyektlərin həyata keçirilməsinin zəmanəti olaraqmı?

Bu problemin cavabını siz verin. Amma mən yenə də sizə iki "kiçik" ipucu verim:

Birinci İpucu: ABŞda yeni nümayiş olunmağa başlanan Georgetown Journal of International Affairs jurnalında John Espositonun qələmə aldığı Amerikan xarici siyasəti ilə əlaqədar bir yazı var. Espositonun yazısının ilk cümləsi eynilə belə: "Amerikanın xarici siyasətinin birinci gündəm maddəsini, son on ildən bu yana 'İslam problemi' təşkil edir". Sual: Niyə/səbəb görəsən?

İkinci İpucu: Alman Baş naziri Schröder, "Türkiyədə İslamın güclənməsinin önünü kisə bilmək üçün Türkiyədəki dünyəviliyi və dünyəvi elitaları dəstəkləmək məcburiyyətindəyik" deyərkən görəsən Türk cəmiyyətini quru qaşına quru gözünə vurğun olduğunumu; yoxsa İslam gücləndiyində Türk cəmiyyətinin gerçək mənada müstəqilliyinə qovuşacağını bizdən daha yaxşı qavradığınımı isbat etmiş olur?

Üçüncü İpucu: Bu gün Osmanlının ol/tapıldığı coğrafiyada 45 dövlət; Osmanlı hinterlandında isə 31 dövlət var. Sual: Türkiyə, "Qərb orbiti"ndə qaldığı müddətcə Osmanlıdan boşalan boşluğu doldura bilmənin xəyallarını (belə) qura bilərmi?