Ana Sayfa
�ns�z
1.Say� ��indekiler
1.Say�daki Yazarlar
�lanlar & Duyurular
Tan�t�mlar & Konferanslar
MP3 format�nda
 
Sitede Yaz�lar�n�z�n Yay�nlanmasini �stiyor musunuz?
Bas�nda T�rk �slam Birli�i
 

Avukat, �HH �nsani Yard�m Vakf� Genel Ba�kan�

B�lent YILDIRIM

�stanbul �niversitesi Hukuk Fak�ltesi mezunu olan Y�ld�r�m, 1992 y�l�ndan bu yana insani yard�m �al��malar� koordinat�rl��� yapmaktad�r. Bu vesile ile d�nyan�n pek �ok b�lgesinde bulunmu�tur. Halen �nsani Yard�m Vakf��n�n Ba�kanl���n� y�r�tmektedir.

 

HAYALDEN GER�E�E �SLAM B�RL���

Bundan 100 y�l �ncesine kadar olduk�a b�t�nl�kl� bir yap� g�steren ve b�y�k oranda birlik halinde ya�ayan �slam d�nyas�, 19. y�zy�lda �ngiltere, Fransa, Rusya, �talya ve Hollanda s�m�rge g��lerince askeri sald�r�, siyasi entrika, i�eriden ihanetler, stratejik ku�atma ve her t�rl� zul�mle par�aland�.

1700'l� y�llar�n sonundan itibaren Bengal'in �ngiliz i�galine girmesiyle kademeli bi�imde ba�layan Bat�l� g��lerin �slam d�nyas�n� par�alama s�recinde Birinci D�nya Sava�� bir d�n�m noktas� oldu. Sava� ard�ndan �slam d�nyas�n�n b�t�nl���n�n sembol� olan Osmanl� devleti par�alanm�� ve bu devasa co�rafyada g��s�z oldu�u kadar, birbirine d��man onlarca devlet�ik ortaya ��km��t�r.

Bu bi�imde 1800'l� y�llar�n ba��ndan ba�lamak �zere, yakla��k 150 y�l fiili i�gal alt�nda ya�ad�ktan sonra ba��ms�zl���n� II. D�nya Sava��'ndan sonra ama par�alanm�� bir �ekilde kazanan �slam �lkeleri, giderek daha fazla oranda ulusla�ma d�n���m�ne �ahitlik etti.

Frans�z devrimiyle 1789'da olu�an bu ulusalc� dalgan�n ve olumsuz etkilerinin Osmanl� topraklar�na ula�mas� 1800'l� y�llar� bulmu�tu. Felsefi ve fikri temelleri bu �ekilde at�lan birbirinden ayr�lma s�reci, s�m�rge y�netimlerinin �b�l-par�ala-yut� politikalar� ile birle�ince, �slam co�rafyas�nda fiili b�l�nme I. D�nya Sava��'ndan sonra ger�ekle�mesi ka��n�lmaz hale geldi.

M�sl�man halklar, kendilerini o g�ne kadar tek bir �mmet olarak g�rm�� ve farkl� etnik unsurlara mensup olman�n par�alay�c� de�il, bilakis bir hal�n�n farkl� renkleri gibi birbirini b�t�nleyen bir unsur oldu�una ve �birbirinizle tan��as�n�z diye sizi farkl� k�ld�� ayetinin tecellisi oldu�una inanm��lard�. Ama Bat�l� �lkelerin i�galine tepkilerin y�kseli�te oldu�u bir d�nemde direni� hareketlerinin �nemli bir b�l�m�nde ba�� �eken Milliyet�i ve ulus�u ak�mlar, inanan halklar�n deste�i ile s�m�rgecilere kar�� ba�ar� kazand�ktan sonra, cephe arkada�lar�n� tasfiye ederek ayr� birer �ulus devlet� haline d�n��t�ler.

Son y�zy�la kadar �ok milletli imparatorluklar alt�nda b�t�n halinde ya�ayan M�sl�man halklar, y�zy�llard�r din k�stas�na g�re di�er milletlerle ili�kilerini belirlemi� olduklar�ndan ayr� bir ulus olma bilinci kazanmalar� modern devletlerin in�a s�recinde en �nemli har� olarak g�r�l�yordu. Nitekim kolonyal d�nemin payla��m haritalar�, II. D�nya Sava��'ndan sonra modern d�nemin siyasal s�n�rlar�na d�n��t�. Bu kadar �ok par�al� yap� �slam tarihinin hi�bir d�neminde g�r�lmedi�i i�in, M�sl�manlar aras� i�birli�i ve yard�mla�ma kavram� da 1960'l� y�llar�n sonundan itibaren g�ndeme geldi. S�m�rge d�neminde ortaya ��kan Pan-�slamist ak�mlar�n modern d�nemin �slam Birli�i aray��lar�n�n ilk n�vesini olu�turdu�una ku�ku yok.

�slam Konferans� �rg�t�'ne (�K�) �ye �lkelerin resmi olarak n�fusu 1,2 milyard�r. Di�er �lkelerde ya�ayan M�sl�man n�fusu bu say�ya ekledi�imizde 1,5 milyarl�k bir insan potansiyeli ortaya ��kmaktad�r. M�sl�man �lkelerin b�y�me h�z� hesapland���nda 2025 y�l�na kadar d�nyadaki toplam M�sl�man n�fusunun 3 milyara yakla�aca�� tahmin edilmektedir. Bu da o g�nk� d�nya n�fusunun neredeyse ��te birini olu�turacakt�r. Nitelikli insan oran� az olan y���nlar�n fazla bir anlam ta��mad��� d�nyam�zda, milyonlarca kilometre karelik geni� bir co�rafi alana ve onlarca devlete yay�lm�� bulunan �slam Alemi'nin i�inde bulundu�u �ok �e�itli, siyasi, ekonomik ve sosyal �artlar, kendi aralar�nda ekonomik ve sosyal i�birli�ine gidilmesi konusunda �ift yanl� bir b��ak gibi hem olumlu hem de olumsuz y�nde etki yapmaktad�r.

Bu farkl�l�klar, kimi zaman uluslar aras� d�zeyde �K� gibi i�birli�i ve dayan��maya dayal� kurulu�lar�n ortaya ��kmas�n� kolayla�t�r�p birbirine yakla�ma d�rt�s�n� artt�r�rken, kimi zaman da ortak bir sorun konusunda ortak bir karar al�nmas�n� �nleyecek derece ihtilaflara neden olmaktad�r. �rne�in 1980 y�l�nda Afganistan'�n i�galini g�r��mek �zere �slamabad'ta toplanan �K� zirvesi i�galci Sovyetler Birli�i'ne kar�� ortak bir tav�r al�nmay� dahi becerememi�tir. Yine, y�llard�r yap�lan zirve toplant�lar�nda Filistin konusunda �ok sert kararlar al�nd��� halde, �K� �lkeleri bir t�rl� �srail'e kar�� ortak bir politika uygulamay� ba�aramam��t�r. �stelik bug�n �srail ile �slam �lkeleri aras�ndaki ticaret hacmi 1 milyar dolar�n �zerindedir.

Son Irak sava��nda da �slam �lkeleri, kendi sorunlar�n� ��zme konusunda yine ba�ar�s�z bir performans g�stermi�ler ve s�rekli kendilerinden farkl� platformlarda al�nan kararlar�n edilgen unsurlar� olmu�lard�r.

Bunlar�n sebebine bak�ld���nda de�i�ik siyasi ��karlar� olan bir�ok �lkenin zirvelerde kendi g�r��lerinde diretmesi ve bu inad�n �slam �lkeleri aras�nda b�l�nmelere neden olmas�d�r. Bug�n �slam �lkelerinin; birlik olu�turmak ��yle dursun kendi aralar�nda ekonomik ve siyasi i�birli�ine girmelerini ya da en az�ndan mevcutlar� geli�tirmelerini olumsuz y�nde etkileyen bir�ok fakt�r bulunmaktad�r. Bu nedenle �slam �lkeleri aras�ndaki ili�kileri olumlu ve olumsuz etkileyen fakt�rleri ba�l�ca co�rafi, k�lt�rel, ekonomik, siyasi ve akt�el fakt�rler olarak belirleyebiliriz.

�slam co�rafyas�n�n yatay geni�li�ine ba�l� olarak, bu s�n�rlar�n i�ine giren unsurlar�n bir araya getirilmesi de o derece zor olmaktad�r. Do�u'da Endonezya'dan, bat�da Fas'a kadar geni� bir alana yay�lm�� bulunan �slam �lkeleri aras�ndaki mesafenin �ok uzak olmas� bu devletlerin bir araya gelmesi ve i�birli�i imkanlar�n� tart��mas� zorla�maktad�r. Do�ald�r ki, uzak olan �lkelerle istenilen i�birli�i her zaman m�mk�n olamamaktad�r.

K�lt�rel fakt�rler, co�rafi olana k�yasla olumlu y�nleri daha fazla olan bir unsurdur. K�lt�rel fakt�rlerin ku�kusuz en �nemli katk�s�, t�m �slam halklar�n�n ortak bir k�lt�r i�inden yani �slam k�lt�r�nden ge�erek gelmi� olmalar�n�n sa�layaca�� katk�d�r. Bunlar�n ba��nda s�z konusu t�m �lkelerde ya�ayan M�sl�man halklar�n ortak bir inanc� ve bu inanc�n ge�mi�ini payla��yor olmalar� en g��l� tutkal� olu�turacakt�r. Halklar aras�ndaki bu ortak payda y�netimleri de ister istemez i�birli�ine zorlamaktad�r. �rne�in �slam �lkelerinden her hangi birinde meydana gelen bir sava�, tabi afet ya da ola�an�st� di�er hallerde M�sl�man halklar�n hi�bir dayatma olmadan yard�m mekanizmalar�n� harekete ge�irerek, ayn� inanc� payla�t��� ki�ilerin yard�m�na ko�mas�, y�netimlerini buna zorlamas� aradaki inan� birli�inin g�c�nden ba�ka bir �eyle a��klanamaz.

�slam �lkeleri aras�ndaki ekonomik dengesizlik ve de�i�ik �retim d�zeyleri de i�birli�i ve yak�nla�may� hem olumlu hem de olumsuz manada etkilemektedir. Olumlu katk�, bir�ok �slam �lkesinin kendi topraklar�nda bulunmayan hammaddeyi veya �r�n� yak�n�nda bulunan bir �slam �lkesinden kar��lamak zorunda kalarak onunla i�birli�ine y�nelmesidir. B�ylece kar��l�kl� ekonomik ve siyasi ili�kiler ister istemez geli�ecektir. Yine ortak bir dine mensup olan i� adamlar�, psikolojik olarak kendilerine yak�n hissettikleri �lke ya da �ah�slar� tercih edecektir. Olumsuz etkisi ise b�yle bir ekonomik dengesizli�in fakir/zengin halklar aras�ndaki kar��l�kl� kin ve husumeti artt�rarak y�netimler aras�ndaki i�birli�ini zorla�t�rmas�d�r.

Siyasal unsurlar, �slam �lkeleri aras�ndaki birlik olu�umunu genellikle olumsuz etkileyen bir i�lev g�rmektedir. 40 k�sur devlete b�l�nm�� bulunan �slam Alemi, bir o kadar �e�it y�netim bi�imine de ev sahip bulunmaktad�r. Y�netim modellerinin farkl� olmas�, uygulanan d�� politika ve siyaset �ekillerini de farkl�la�t�rmakta, sonu�ta �ok y�nl� ��kar �at��mas�na yol a�maktad�r. Bu olumsuzlu�a, �e�itli �slam �lkelerinin bat�l� �lkelere ba��ml� olmas� ve onlardan ba��ms�z politika �retememesini de ekledi�inizde �slam �lkeleri aras�ndaki i�birli�i imkanlar� ciddi bir zorlukla kar��la�maktad�r.

T�m bunlar �����nda, T�rkiye'nin �slam aleminin mevcut siyasi ve ekonomik haritas� �er�evesinde yeni bir birlik i�in merkezi rol �stlenmesi gerekti�i de ortadad�r.

e-mail: [email protected]